özgür irade var mıdır?

sabine hossenfelder'e ve robert sapolsky'ye göre yoktur.

bilim camiası ise bu konuda liberterler, uzlaşmacılar(compatibilism) ve özgür iradenin olmadığını savunanlar arasında ayrılmış durumda. %60 uzlaşmacılar, %20 liberterler %10 özgür iradenin olmadığını iddia edenler ve %10 diğer.

uzlaşmacılık fizik ile özgür iradenin uzlaşabileceğini iddia edenler. liberterler özgür irade denen bir şeyin kesinlikle olduğunu söyleyenler. diğer ile ne kastedildiğini ben de bilmiyorum.

ben bu tartışmanın içinden tam olarak çıkamıyorum. eğer özgür irade seçenekler arasından birini seçebilmek ise bir atom altı parçacığın da özgür iradesi olduğunu söylemek zorundayız. eğer özgür irade bir şeyi başka bir şekilde yapabilme olasılığı ise bu hossenfelder'in dediği gibi sadece boş laftır zira bir şeyi başka bir şekilde yapmadığın için onu aslında yapabilip yapamayacağın zaten tartışma konusu bile değildir.

daniel dennett freedom evolves adlı kitabında özgür iradeyi "gelecekteki ihtimalleri tahmin edebilme ve o ihtimalleri değiştirebilme becerisi" olarak tanımlıyor. bu tanıma göre kendi kendini sürebilen arabalar da özgür iradeye sahiptir.

aklıma ilk insanların mitlerinden yararlanarak özgür iradenin şeytan/kötülük ile bağlantılı olduğunu düşünmek geliyor. sadece bir diğer insanın aleyhine olsun diye kendini dahi feda edebilmek elimizdeki en akıllı cihazların bile henüz yapabildiği bir şey değil. adamın birine demişler ki komşuna onun iki katını vermek kaydıyla ne istersen tanrı sana verecek. adam demiş ki tek gözümü kör et.